Bademlerin bahsi tarihte oldukça eski dönemlerde bile geçmektedir. Mısır’da firavunlara sunulan ekmeğin içine ödül olarak konan bileşen olduğu söyleniyor. Tam kökeni bilinmemekle birlikte, bademlerin Çin ve Orta Asya’da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Oluşum kökeni tahmini 5 milyon yıl önceye giden badem, elma ve şeftali ile akrabadır. Şeftali ağaçları Doğu Asya, Elma Ağaçları Orta Asya’da, yabani ve zehirli badem ağaçları Batı Asya’da büyür. (Şeftali, Elma ve Badem ağaçları yemişlerini hayvanlardan korumak adınadır mı bilmiyoruz, zehir üretir. )

Bademin Tarihçesi:M.Ö. 3000-4000

Doğu Akdeniz taraflarındaki çiftçiler, zehirli olan yabani badem ağaçları içinden, zehir oluşturmayanları seçme yöntemini bulur ve bunları eker. Meyve hala yenilebilir değildir ancak çekirdeği yenilebilir duruma gelmiştir. Yetiştirmesi kolaydır. Pişirilmesine gerek yoktur. Yağ ve protein açısından zengindir. Bu yüzden Batı Asya, Iran ve Sogdanya’da (şimdiki Pakistan ve Afganistan) hemen popüler olur.

Bademin Tarihçesi:M.Ö. 1400

Arılar badem ağaçlarını tozaklar (polenlerini yayar), o yüzden Son Bronz Çağında (MÖ 1400 civarı) genelde badem Ağaçlarının yanında çiftçiler arı kovanı bulundurur. MÖ 1400 civarında Mısırlılar İsrail ve Lübnanı fethedince, tüccarlar, Mısırlılara badem satışına başlar.

“19 yaşında ölen Mısır Kralı Tutankamon’un mezarında, ölümden sonraki hayatında kullanmak için mezarına bir avuç badem, altın, un ve kişisel eşyaları konulur.”

 

Bademin Tarihçesi:M.Ö. 800

Fenikeliler de MÖ 800 civarında Kuzey Afrika’yı işgal edip koloniler kurduklarında, yanlarında badem götürdüler ve orada badem bahçeleri diktiler. Bundan kısa süre sonra, çiftçiler Yunanistan’da badem yetiştirirler.

Bademin Tarihçesi:M.Ö. 100

Romalılar M.Ö. 100’lerde Yunanistan’ı fethettiklerinde bademleri Roma’ya getirdiler. Yakında insanlar tüm Roma İmparatorluğu, İspanya ve Güney Fransa ve İtalya’da badem yetiştiriyorlardı. Romalılar, yeni evlilerin üzerine bereket tılsımı olması adına badem yağdırırlardı. Badem doğuya Hindistan’ın Moğol istilalarıyla gitti. 1700 yılına gelindiğinde çiftçiler Hindistan’ın her yanında badem yetiştiriyorlardı. Bundan kısa bir süre sonra, badem nihayet Qing Hanedanı Çin’e geldi (Bundan önceki zamanlarda çin bademine yapılan atıflar gerçekten kayısı çekirdeği hakkındadır). Badem ağacı, 1700’lerin ortasındaki Fransisken Rahipleri tarafından İspanya’dan Kaliforniya’ya getirilir. Kaliforniya günümüzde, Dünyanın en büyük badem üreticisi eyalettir. Devam edelim. Bununla birlikte, nemli ve serin hava, optimum büyüme koşullarını sağlamıyordu. Sonraki yüzyılda ağaçların iç bölgelere başarılı bir şekilde dikilmesi sağlandı. 1870’lardaki araştırma ve çaprazlamalar, günümüzün önde gelen badem çeşitlerini geliştirdi. 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde, badem endüstrisi Kaliforniya’nın büyük Orta Vadi’sindeki Sacramento ve San Joaquin bölgelerinde sağlam bir şekilde kurulmuştur. Tarih boyunca bademler dini, etnik ve sosyal önemi korumuştur. İncil’in “Sayılar Kitabı”, bademleri, bademleri süsleyen ve 12 lider arasından Harun’u seçtiğini göstermek için değneğinde filiz açtırdığını ve bu filizin badem filizi olduğundan bahseder.)

Taşkent yakınlarında Badem Hasadı – MS 1590lar (Qand-i Badam)

Bademin Tarihçesi:Günümüz

Bugün Amerikanlar, düğünlerde çocukları, mutluluğu, romantizmi, iyi sağlık ve serveti temsilen şekerli badem torbası sunmaktadır.

İsveç’te, içinde gizli bir badem bulunan tarçın aromalı sütlaç pudingi bir Noel geleneğidir. Onu bul ve yıl boyunca seni iyi bir talih beklesin. 🙂

Badem, dünyanın en çok yönlü yemişlerinden biridir. Birçok farklı formda çok çeşitler yeriz. Bademler, besleyici bir atıştırmalık olarak tek başlarına lezzetlidir ve ev mutfaklarında ve gıda üretiminde ana bileşenlerdir. Bademler, kendine özgü tatları ve tatmin edici çerezlerdir ve eklendikleri hemen hemen her yiyeceği zenginleştirir. Badem, toplam dolar değeri ve yüzölçümünde California’nın en büyük yemiş ürünüdür. ABD gıda ihracatındaki 7. en büyük kalemdir. Yaklaşık 6.000 badem yetiştiricisi, ticari iç arzın yüzde 100’ünü ve dünya çapında üretimin yüzde 70’inden fazlasını üretmektedir. 90’dan fazla ülke Kaliforniya bademini ithal eder. Ülkemiz de maalesef bu alanda önde gelmesine rağmen şu anda ABD den badem ithal eden ülkeler arasındadır. ABD için Almanya, badem için en büyük pazar olup, ihracat ürününün yaklaşık yüzde 25’ini tüketmekte ve onu yaklaşık yüzde 12 ile Japonya takip etmektedir. Diğer büyük ithalatçılar arasında Hollanda, Fransa, İngiltere, Kanada, Hindistan ve İspanya bulunmaktadır.

Bademin tarihçesi yazımız umarım faydalı olmuştur. Eksik veya hatalı bilgi görmeniz durumunda bilgilendirirseniz seviniriz.

---

Referanslar: https://quatr.us/food-2/almonds-come-west-asian-food.htm.